Amerika da Trafik ve ehliyet

Motorlu Araçlar

Amerika sürekli ileri geri, kuzeye güneye, doğuya batıya gidip gelen hayalcilerin ülkesidir. Kerouac büyük yol romanını 1957’de yazmıştır ama filmlerde ve gündelik hayatta görünüm hâlâ aynıdır. 1967’de çekilen Bonnie ve Clyde’dan Thelma ve Louise’e kadar yol filmleri de en az Şükran Günü kadar Amerikan rüyasının bir parçasıdır. Konusu genelde hayalidir – sıkıcı hayatlarından bıkan kahramanlar kendini yola vurur ve genelde macera ve bilinmezi aramak için batıya gider. Filmler çok zaman felaketle biter – Peter Fonda ve Dennis Hopper’ın helikopteri havaya uçurulmuş, Thelma ve Louise bir tepeden aşağı uçmuştur – ama yine de çoğu Amerikalı için araba ve açık yol sonsuz özgürlüğü simgeler. Göçmenlerce kurulan bu ülke için gökkuşağının sonunu bulmaya gitmek dayanılmaz bir fikirdir. Öncü insanların “vahşi batıyı” yerleştirmeye gidişi hâlâ bir Amerikan efsanesidir. Bugünlerde pek çok Amerikalının yeni bir iş bulmak veya kariyer hedeflerini geliştirmek için doğdukları yerlerden taşınmasının da oldukça sık görüldüğünü aklınızdan çıkarmayın. Kıta büyüklüğündeki bu ülkede hareket ve seyahat hayatın vazgeçilmez parçaları olmuştur.

Amerika’da toplu taşıma sistemi Türkiye’den çok geridir. Çünkü ülkede arabalar ve benzin çok ucuzdur ve yalnızca toplumdaki en yoksul insanların arabası yoktur. Bu da kamu taşımacılığının neden bu kadar geri kaldığını kısmen açıklar.

Amerika’da 145 milyon otomobil vardır yani her iki kişiye bir tane düşer ve her yıl 4.5 milyar litre petrol tüketilir. Ülkede bugün 68.000 kilometre otoyol ve 6.400.000 kilometre tali yol vardır. Bazı şehirlerde insanların büyük çoğunluğunun, hatta dar gelirli olanların bile arabası vardır: örneğin kamu taşımacılığı yaygın olmayan Los Angeles’te arabanız yoksa bir yerlere gitmeniz adeta mümkün değildir.

Devlet şehirlerdeki trafik yoğunluğunun yol açtığı çevre sorunlarının bilincindedir (Los Angeles’te çevre kirliliği yüzünden güneş, batarken parlak pembe bir renkte görünmektedir) ve otomobil kullanımını kısıtlamak için yeni yasalar çıkartmaktadır. Çoğu eyalette otobüslere ve içinde üç kişiden fazla yolcu olan arabalara ayrılmış adına araba havuzu veya HOV (çok kalabalık araçlar) şeridi denilen özel bir otoyol şeridi vardır. Bu şeritler sıkı polis denetimi altındadır ve yanınızda yeterli yolcu sayısı olmadan (veya yolcu yerine şişme bebekler koyarak) bu şeritlerden birini kullanmaya çalışırsanız çok ağır para cezasına çarptırılırsınız.

Otoyol sistemi içinde her yönde altı şerit olan “süper-otoyollardan” tek şeritli köy yollarına insanı şaşkına çevirecek kadar çok sayıda değişik isimlere sahip yol vardır. Otoyol sistemi şehirleri ve eyaletleri birbirine bağlayan Interstates adındaki ulusal anayola dahildir, I- ekiyle ve kırmızı, beyaz, mavi tabelayla gösterilir. Los Angeles’ten başlayıp San Francisco’dan geçerek kuzey California’ya giden Route 101 gibi eski ve ünlü yolların çoğu hızlı ama kişiliksiz Interstates tarafından gölgede bırakılmıştır ama zamanınız varsa görmeye değer. Ulusal ve yerel haritalar keşfetmeye değer “manzaralı yolları” da gösterir. Otoyollarda geçiş kontrollü olarak verilebilir ve ekspres yol, paralı yol veya jetonlu yol olarak bilinir: bunlar otoyolların bütün tipik özelliklerine sahiptir – ortada bir bariyer vardır ve trafik tek yöndür. Jetonlar genelde mil başına bir senttir. Seyahatinizi bu yollara girmeden önce planlamalısınız: yolun üzerinde duramaz veya geri dönemezsiniz ve bulabileceğiniz yegane petrol istasyonları tam olarak kamyoncular için yapılmış olmasa da pek sağlıklı olduğu iddia edilemeyen “kamyon duraklarıdır.”

Trafik Kuralları

Amerika’da polis polistir. Trafik polisi, eyalet polisi, toplum polisi jandarma ayrımı yoktur. Polis her an her yerde istediği taktirde sizi durdurabilir.

Bizde sıkça karşılaşıldığı gibi trafikte seyir halindeyken polis tarafından durdurulmaya çalışırsanız herhangi bir yere çekip emniyet kemerinizi atıp bak canım abicim diyerek arabadan atlamayın. Tek yapacağınız şey uygun bir yere çekip kontağı kapatıp elleriniz direksiyonda arabanın içinde beklemenizdir. Aksi halde polis sizi potansiyel suçlu olarak görecektir. Her türlü şiddete başvurma yetkisi de vardır.

Gece durum biraz daha traji komiktir. Diyelim ki dediklerimize uydunuz. Geceleri iki taraftan iki polisin ellerinde fenerler ve bazı hallerde silahla kapınıza yaklaşmasına şaşırmayın. Korkacak bir durum yoktur sadece olası bir suçlu karşısında vurulmadan önce kendilerini emniyete almaya çalışmaktadırlar. Yabancı olduğunuzu ve ters bir hareket yapmadığınızı görür görmez inanılmaz kibarlaşacaklardır.

Emniyet kemeri, hız sınırları gibi kuralları ayrıca hatırlatmamıza gerek olmadığını varsayıyoruz. Kurallara uymamanın bedeli çoğu zaman ödeyebileceğinizden çok daha ağır olacaktır. Lütfen bunu aklınızdan çıkarmayın.

Genel anlamda Amerika’da trafik kuralları eyalete göre değiştiği için araba kullanacağınız eyaletteki hız sınırları, emniyet kemeri takma kuralları vs bilgiyi Amerikan Otomobil Derneği’nin (AAA) şubesinden öğrenmeniz en iyisidir. Amerika’da uzun bir süre kalacaksanız ve sık sık araba kullanmayı düşünüyorsanız AAA’ya üye olmalısınız çünkü arıza servisi, harita ve seyahat bilgileri verir. Arıza servisi, lastik değiştirme ve mesafesi ne olursa olsun en yakındaki tamirhaneye ulaşım için üyeliğin bir yıllık ücreti 55 Dolar’dır. Ayrıca arabanızın anahtarını kaybetmeniz durumunda da yardımcı olurlar ve AAA Kulüp tamir ücretlerinde 350 Dolar’a varan indirim sağlar. Diğer iki motorlu taşıt organizasyonu da Amoco Kulüp ve Mobil Oto Kulüp’tür.

ABD’deki en temel trafik kuralları şunlardır: sağ şeritten sürün, içkili araba asla kullanmayın veya arabanızda ağzı açık bir içki şişesi bulundurmayın, virajlarda veya tepelerin yamaçlarında hız yapmayın, çocukların inmesi için kenara yanaşmış bir okul otobüsünü sollamayın ve her zaman yayalara yol verin.

Şehir merkezlerinde hız sınırı saatte 30-40 kilometre, otoyollarda ise 80-100 kilometredir. Otoyol polisi aşırı hız yapanları yakalamak için radardan tutun da otomatik kameralara kadar her türlü alışıldık yolu kullanır. Hız sınırları genelde çok sıkı bir şekilde uygulanır ve cezaları da çok pahalı olabilir.

Çoğu eyalette belli bir köşede açıkça yasaklanmamışsa kırmızı ışıkta sağa dönebilirsiniz. Pek çok konu gibi trafik kuralları da eyaletten eyalete değişir, o yüzden örneğin California’ya veya Florida’ya gittiğiniz zaman o eyaletin kurallarını öğrenmenizde fayda vardır.

Trafik ışıkları durduğunuz veya daha doğru deyişle durmanız gereken kavşakta değil karşı köşededir. Dolayısıyla ışığa yaklaşmaya veya ışığın hemen yanında durmaya çalışmayın. Kavşaklarda karşı köşedeki ışığa uymanız gerekeceğini aklınızdan çıkarmayın.

Her tür yaya geçidinde, stop yazan her yerde, ana yola çıkışı gösteren ters üçgen şeklindeki işaretlerin hepsinde gerek görün ya da görmeyin yaya olsun veya olmasın ne kadar güvenli olduğunu da bilseniz arabanızı mutlaka durdurun.

Tekerleriniz mutlaka kitlenmeli, birinci viteste çok yavaş da gitmekten bahsetmiyoruz. Tüm bu işaretleri kırmızı ışık ya da Türkiye’de kavşaklardaki polis gibi değerlendirin ve durun. Bunlardan çoğu teknolojik harikalarla sürekli gözetlenmektedir.

Yayaların her şekilde geçiş üstünlüğünün bulunduğunu lütfen unutmayın. Türkiye’de taksi şöförlüğü de dahil arabayla her tür akrobatik hareketleri yapan, özel sürücü dersleri veren bir kaç tanıdığımızın Amerika’da ehliyet alamama nedenleri stop yani dur yazan yerlerde durmak yerine güvenli olduğunu düşündükleri hıza kadar yavaşlamalarıdır. Her nedense tam olarak tekerlerin kitlenmesi gerektiği fikrine alışamamışlardır.

Park etme kuralları da yine farklı eyaletlerde ve şehirlerde farklı sıkılıkta uygulanır. Bir yangın musluğunun veya otobüs durağının önüne kesinlikle park etmeyin, sokakların hangi gün hangi saatler arasında temizlendiğini gösteren işaretlere dikkat edin ve arabanızı önceki gece çekin, kaldırımların kenar taşlarının farklı renklerde olmasının hangi anlamlara geldiğini öğrenin, genellikle kırmızı hiçbir zaman park edilmez, sarı kamyonların yükünü boşaltması için geçici süre park edebileceği, yeşil geçici bekleme yapılabileceği, mavi engelli sürücülerin kullanabileceği ve yalnızca beyaz park edilebileceği anlamına gelir. Bu renkler eyaletten eyalete değişir. Bazı eyaletlerde belirli kar caddeleri vardır ve bunlar kışın kar küreme araçlarının geçmesi için boş bırakılmalıdır. Kırsal bölgelerde otoyollarda park etmek genelde yasaktır ve belirlenmiş alanlar dışında kamp yapmak da yasaklanmıştır. Şehirlerde park edenleri hem özel şirketler hem de polis denetler ve yasa dışı şekilde park edilmiş arabaları ya kelepçeler ya da çeker. Arabanızı geri almak için ceza ödemek ve arabanın sahibi olduğunuza dair bir kanıt, kimliğinizi, sigorta belgelerinizi, ruhsatınızı göstermek zorunda kalırsınız.

Özel ve resmi park yerleri günde 10 ila 30 Dolardır. Ayrıca özel şirketlere ait açık hava park yerleri de göreceksiniz. Buralarda park yerinize karşılık gelen bir bölmeye para koyarak ödeme yaparsınız. New York’taki Manhattan gibi bazı yerlerde garaj yeri çok pahalıdır, ayda 300 Dolar gibi. Arabayı kaybetmemek için kapalı bir yerde tutmak gerektiğinden New York’ta yaşayan çoğu insan araba sahibi olmanın lüksünden feragat etmiştir.

ABD’de alkollü araba kullanmak çok ciddi bir suçtur. Bazı eyaletlerde (örneğin Utah) arabada alkol bulundurmanız yasaktır ve bazılarında da ancak bagajda ağzı kapalı bir şekilde taşıyabilirsiniz.

Arızalar ve Kazalar

Kazaları en yakındaki polis karakoluna hemen haber vermelisiniz, özellikle de bir kişi yaralanmış veya mala hasar gelmişse. Eğer kiralık araba kullanıyorsanız kira sözleşmesinde yer alan kaza kurallarını uygulamalısınız. Hemen hemen bütün araba kiralama şirketleri AAA’ya üyedir bu da arabanız arıza yaparsa gideceğiniz yere ücretsiz olarak götürüleceğiniz anlamına gelir. Eğer arabanız otoyolda bozulursa kaputu açın ve eyalet polisinin gelmesini bekleyin. Sürücü tarafına beyaz bir bez takmanız da önerilebilir ama bu çok sıkıntıda ve zayıf durumda olduğunuz görüntüsü de verebilir. Interstates yolunun kenarında acil telefonlar vardır: yolun kenarındaki küçük yeşil işaret taşlarına bakarak konumunuzu öğrenebilirsiniz. Uzun bir seyahat sırasında özellikle batıda yerleşim yerlerine uzak dağlık bölgelerde ve çöllerde yanınıza bir cep telefonu almanız tavsiye edilir yoksa arabanız bozulduğu vakit yolda kalabilirsiniz.

Sigorta

Sigorta konusu da eyaletten eyalete değişir ama genelde kısa dönem turist poliçesi yaptırmıyorsanız poliçe yaptırmak istediğiniz eyalette ikamet ediyor olmanız gerekir. Bu kısa dönem poliçelerin fiyatı da normal poliçenin iki misli kadardır. Poliçenizde çarpışma hasarından muafiyet (CDW) ve hırsızlıktan muafiyet (TW) maddelerinin olduğundan emin olun. ABD’de bunlar zorunlu değildir ama eğer yoksa bir çarpışmadan tamamen siz sorumlu tutulursunuz ve eğer araba çalınırsa sigorta bunu karşılamaz. Bu muafiyetler pahalıdır ama kredi kartınızı aldığınız banka araba kiralamada ve bununla beraber gelen sigorta harcamalarında indirim sağlıyor olabilir. Amerikan Ekspres çarpışma hasarından muafiyet sigortasında indirim sağlayan şirketlerden biridir.

Tam bir poliçe yaptırmak için o eyaletten aldığınız ehliyetinizi göstermeniz gerekir. Bir eyaletten ehliyet almak için genelde diğer eyaletlerden aldığınız sürücü belgelerinizi teslim etmeniz gereklidir. Ayrıca o eyalette belli bir süredir ikamet ediyor olmalısınız – bu altı ila on ay arasında bir süredir. Ortalama sigorta ücreti 700 Dolardır ama bu miktar nerede ikamet ettiğiniz ve bu yerdeki suç oranı ve trafik kazaları oranına göre değişir. Listenin en sonundaki New Jersey’de oturanlar ortalama 1.000 Dolar öder. Yol vergisi plaka ve benzin fiyatının içindedir ancak bir de yıllık ücret vardır bu da ikamet edilen eyalete göre değişir. Değiştirilen yedek parçaları saymazsak rutin bir servisin ortalama maliyeti 100 – 200 Dolar kadardır.

Ehliyet

ABD’de Türkiye’den aldığınız ehliyetle veya uluslararası ehliyetle en fazla bir yıl araba kullanabilirsiniz. Bundan sonra eyalet yetkililerince verilecek bir ehliyet almanız gereklidir. Bunun için Eyalet Yol Müdürlüğü’ne başvurmalısınız ve ehliyet almadan önce bir sınava girmeniz gerekebilir.

Ehliyet sınavı eyaletten eyalete değişir ancak Türkiye’deki gibi kolay değildir. Genelde iki bölüm olarak girilir, yazılı ve uygulama. Ehliyetler iki ila beş yıl için geçerlidir ve 10 Dolar’a kendiliğinden yenilenir. Çoğu eyalette yasal araba kullanma yaşı 16’dır ve 70 veya 75 yaşında yeniden ehliyet sınavına girmek mecburidir.

Otomobil Kayıt Ettirmek

Her arabada bir ruhsat olması gerekir. Bu belgede sürücünün adı, adresi ve aracın plaka numarası yer almalıdır. Araba her el değiştirdiğinde yeni bir belge çıkartılmalıdır. Eğer ikinci el araba alıyorsanız satıcı arabayı sattığını göstermek için eski belgeyi imzalar ve sonra belgeyi eyaletteki ilgili büroya, Motorlu Araçlar Müdürlüğü’ne göndermek size kalmıştır. Eyaletine göre bu işlem 10 ila 50 Dolar!a mal olur. Kimliğiniz, sigorta belgeniz, mali sorumluluğun sizde olduğuna dair bir belge, mevcut kayıt kartı ve arabayı satın aldığınıza dair belgeyi de göndermeniz gerekir.

Bazı kişiler kendi plakalarını korumak ister. Yeni kayıt belgesi çıkarttığınızda plaka adınıza transfer edilir veya sizin yeni bir plaka alma hakkınız olur. Yıllık 8 ila 48 Dolar tutara mal olur. Bu genelde arabanın ağırlığı veya yaşına göre değişir. Başka bir eyaletten gelen bir araba hemen veya eyalete göre 10 ila 60 gün arasında kayıt ettirilmelidir. Eğer çocuklarınız bir devlet okuluna gitmeye yeni başlamışsa veya siz işe yeni girmişseniz aracınız eyalette kayıtlı olmalıdır.

Bazı eyaletlerde kişisel plakalardan alınan para ekolojik hayatı ve vahşi doğa parklarını korumaya çalışan sivil kuruluşlara verilmektedir:  Eğer arabanız hurda halinle getirilmiş veya eyaletten ayrılmaya karar vermişseniz bazen plaka paranızı geri alabilirsiniz.

Araba Kiralama

Araba kiralamak için en az 18 yaşında olmalısınız hatta bazı kiralık şirketleri 25 yaşında olmanızı ister. Büyük şirketlerden çoğu büyük bankaların birinden alınmış bir kredi kartınız olmasını da ister ama yüklü bir depozito (genelde kiralama bedelinin %200’ü) verirseniz bu isteklerinden vazgeçebilirler. Çok çeşitli kiralık şirketi vardır: bazılarında yalnızca bir iki tane eski araba vardır (Rent A Wreck [hurda kiralama] adına rağmen bu piyasada isim yapmış bir firmadır) Hertz, Budget veya National Car Rental gibi bazıları da uluslararası veya ülke çapında tanınan şirketlerdir. Eğer şüpheniz varsa büyük şirketlere gitmelisiniz: onların arabaları hem daha yeni olur hem da daha iyi durumdadır ve pahalı da olsalar arabanın yolun ortasında bozulması ihtimalinin daha düşük olduğunu bilmek sizi rahatlatır. Eğer bozulursa acentenin size yardımcı olabilecek binlerce bürosu vardır. Havaalanından oto kiralamak şehir merkezindeki bir bürodan kiralamaktan daha ucuzdur. Unutmayın, çoğu araba otomatik viteslidir eğer normal viteslilerden istiyorsanız söylemeniz gerekir.

Ortalama fiyat günlük 32 ila 62 Dolar arasındadır, bunun içinde sigorta vardır ve arabayla aldığınız yola göre değişmez. Kiralamadan önce eğer arabayı farklı bir ofise teslim ederseniz ek ücret isteyip istemeyeceklerini öğrenmelisiniz. Bazen ülkeyi bir baştan diğer başa geçmeniz durumunda 1.000 Dolar kadar ek ücret isteyebilirler. Sigortanın içinde çarpışma hasarından muafiyet ve hırsızlıktan muafiyet olup olmadığına da iyice bakmalısınız. Normalde 50.000 Dolar’a varan hasarları sigorta karşılar, eğer gerekirse ek sigorta da isteyebilirsiniz. Araba kiralarken ilk başta görülmeyen ekstra ücretlere dikkat etmelisiniz: içinde “ücretsiz” araba kiralama olan bir pakette bile çarpışma hasarından muafiyet sigortası genelde size ödetilir. Diğer ücretler arasında Eyalet Vergisi, zorunlu Kişisel Kaza ve Kişisel Yaralanma Sigortası ve benzin de olabilir. Eğer araba belirtilen tarihte geri getirilmemişse çok yüksek ek saat ücretleri ve fazladan CDW ve sigorta bedeli istenebilir. www.usatourist.com adresindeki ABD Gezi Rehberi araba kiralama ücretleri hakkında karşılaştırmalı bilgi ve araba kiralama konusunda yardımcı ipuçları verir.